در باب سکوت

سیاستمدار اگر حرف نزند، دق می کند! در دنیای پزشکی، «تپش قلب» و «تنفس» را نشانه های حیات می دانند، اما در عرصه سیاست، «سخن گفتن»، حسی ترین و شناخته شده ترین نشانه ای است که به جامعه می فهماند: سیاستمدار، هنوز نمرده است!

آیا می شود کسی خودش را به «مردن» بزند و همچون نعش، بی هیچ حرکت و نشانه ای از زندگی، بی کمترین واکنشی در برابر هر عامل تحرک، خونسرد و آرام باقی بماند؟ چراکه نشود!؟ اما آنچه شدنی نیست، استمرار این «مرده نمایی» و حتی تراژیک شدن سرانجام آن است. چه بسا کار به کفن و دفن برسد! «سیاستمدار ساکت» اگر به اقتضای «جبرزمانه» به سکوت واداشته شده باشد پس ساکت نیست، طنین امواج کلامش، هرچند به یاری «دستگاه اولتراسوند» به جامعه می رسد، گاه رساتر از هر نوع سخن گفتن! آیا زندانیان سیاسی در سراسر جهان، زبان دارترین ساستمداران ساکت نیستند؟! پس «سکوت اجباری» سیاستمدار، فرصت تغییر لحن گوینده و کیفیت افزایی سازوکار شنونده است. یعنی اصلا سکوت نیست! اما نوع دیگری از «سکوت سیاستمدار» نیز متصور است: «ساز»ی که صدایش بعدها درخواهد آمد!

سیاستمدار، آنگاه که «سکوت» را به مثابه یک «تاکتیک» انتخاب می کند، حتی در خلوت خانه خویش، در واقع «زبان متفاوتی» را برای سخن گفتن بر می گزیند که هرچند «رازآلود» و معمایی به نظر می رسد اما گاه در انتقال پیام و تاثیرگذاری بر مخاطب کارسازتر است. «سکوت تاکتیکی» برای سیاستمدار که موجودیت او به سخن گفتن است، در واقع نوعی «ساختارشکنی» محسوب می شود که خاصیت «بازآفرینی» و «انگیزشگری» دارد. پس سکوت مرگ نیست، نوعی تمهید زندگی و خیزش و حرکت است، همان «ساز»ی که صدای آن بعدها به گوش خواهد رسید!

به باور من، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی چه در ایران و چه در همه جهان، بسیار وام دار همین «سکوت تاکتیکی سیاستمدار» است: سکوت در متن، فریاد در حاشیه! نوعی آرامش در حضور دیگران! آیا تحول اساسی در نوع نگرش بسیاری از روشنفکران سیاست پیشه در دهه های هژمونی اندیشه های چپ مارکسیستی و رویگردانی آنان از قبله پیشین، حاصل برهه ای از سکوت سیاسی نبوده است؟ سیاستمدار اگر اهل اندیشه باشد، به ناچار نیازمند برهه و حتی برهه هایی از «سکوت تاکتیکی» به مثابه مجالی برای «ساختارشکنی» در «ارزش های مألوف» است. پس نباید به سادگی از کنار «سکوت رازآلود» سیاستمداران گذشت.

این نوع سکوت به تعبیر نحله ای از کارگردانان سینما، در واقع نوعی «مرگ مولف» است، یعنی بودن و دیده نشدن! آیا سکوت سیاستمدار را می توان ارزش گذاری کرد که مثلا: فضیلت است یا رذیلت؟! پاسخ این قلم منفی است. مگر نفس کشیدن و تپش قلب انسان تا وقتی زنده است، فضیلت به حساب می آید و مگر مردگان را به خاطر نداشتن نشانه های حیاتی می توان سرزنش کرد؟ سیاستمدار، اگرنه از سر «جبر زمانه» و نه از موضع «تاکتیک» برای بازآفرینی و انگیزشگری یا ساختارشکنی هویت خود، بلکه تنها براساس یک عامل شخصی، سکوت اختیار می کند، در واقع خود را از «دایره داوری» بیرون می برد. پس دوگانه «فضیلت – رذیلت» از اساس منتفی می شود. چنین کسی به عنوان سیاستمدار «مرده» است. هر چیز دیگری می تواند باشد اما سیاستمدار نیست. اینک وقت آن است که با نیم نگاهی به پیرامون، این پرسش را پیش روی خواننده قرار دهم که آیا جامعه ایران در شرایط کنونی به هیچ گونه ای از «سکوت سیاستمدار» نیازمند است؟

به گمان این قلم، جز «سکوت عافیت جویانه» که البته حق شخصی سیاستمدار برای انتخاب «مردن» است، جامعه ایران برای آن که سروسامان بگیرد، پیشرفت کند، چالش های گوناگون پیش روی توسعه و تحول مطلوب را پاسخی شایسته فراهم سازد، نیازمند همه گونه های «سکوت سیاستمدار» است. هرچند اندک نمونه هایی از این «کیمیای رویایی» در روزگار ما مشاهده می شود اما انگار عرصه سیاست در این سرزمین، همچون «خمارمستی» تمام کائنات وجود سیاستمداران را تسخیر کرده و حکم ازلی – ابدی یافته است! چرا کمتر سیاستمداری پیدا می شود که سکوت اختیار کند؟ «فوبیای مرگ» بی تردید مهمترین عامل این پرهیز است که البته قابل انکار هم نیست. اما فراموش نکنیم که «مرگ سخن» هزار بار فاجعه بارتر از «مرگ سخنگو»ست!

سیاستمدار همواره باید هوشیارانه مترصد لحظه ای باشد که جامعه بیش از سخن گفتن به «سکوت» او نیاز دارد. نباید فرصت را از دست بدهد. جان سختی در برابر «ضرورت سکوت» به فوبیای مرگ شتاب می بخشد و آن را جامه عمل می پوشاند.

کم نیستند سیاستمداران مادام العمر که البته «سخن» آنان از «سکوت» بسیار کم دامنه تر و بی اثرتر است.

به نظر من، سکوت سیاستمدار آنگاه که از موضع یک «تصمیم ابتکاری و ناعادلانه» و به مقتضای زمانه صورت می گیرد، در حکم «فرصت سازی» برای حضور و انتخاب دیگران، سرشار از خلاقیت و بازآفرینی است. سایه سنگین و محترم یک سیاستمدار با «سکوت» اوست که همچون پرده حاجب کنار می رود و زمینه «رونمایی» سیاستمداران تازه فراهم می شود.

سیاستمدار، اگر مبتکرانه و به هنگام، سکوت اختیار کند، هرگز نخواهد مرد.

 به نقل ازاحمد پورنجاتی سایت اعتماد دات کام